Ұстаздық еткен жалықпас

Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген мұғалімі, Республика халық ағарту ісінің үздігі, ардагер ұстаз Зәбила Алпысқызы – курстас дос, қимас сыйлас, талантты жазушы, марқұм Дидахмет Әшімханұлының мұғалімі. Ұстаз алдынан Дидахметтен басқа да қазақтың қабырғалы қаламгерлері, ғалым Баламер Сахариев, Қалихан Ысқақ, Оралхан Бөкей, Әлібек Асқаров та білім, тәлім-тәрбие алған екен. Ол туралы 99 жастағы Зәбила апай сыбырлай сөйлей отырып, өз аузымен әңгімелеп берді. Жадының мықтылығына таң қалдым, таңырқай отырып, қолыма қалам алдым. 
Ол кісі жазушылардан бөлек ғылым мен өнердің әр саласында жүрген шәкірттерінің аттарын тегімен қоса атағанда, тіптен қайран қалдым. Құдай қуат берген кісі ғой. Сол Зәбила Алпысқызы Таразда тұрып жатыр. Ұлы Бейбіт пен келіні Гүлмираның қолында. Шығыстың шұрайлы өңірі Қатон-Қарағайдан Әулиеата жеріне қоныс аударғанына 40 жылдай болыпты. 
...Соғыстың жүріп жатқанына – 3 жыл. Кеңес жері неміс-фашист басқыншыларынан босатылып, ұрыс Шығыс Еуропаның елдерінде жүріп жатқанын радиодан естіп, газеттен оқыған ел қуанышты. Ел Жеңістен үмітті. Оған сенім зор. Тезірек келіп жетсе екен сол жеңіс! Ел әбден титықтап бітті. Бірақ, «Бәрі де Жеңіс үшін!» деген ұран шаршағанын ұмыттырып жібереді адамдарға. 
Зәбила осы тұста оқуға "қашып" кетті Алматыға. Ауылдағы жетіжылдық мектепте мұғалім болып жұмыс істеп жүрген. Физика мен математикадан сабақ беретін. Өзі де КазПИ-дің осы факультетін көздеп барған. Бірақ, қабылдау аяқталып қалыпты да, тарих факультетіне тапсыруға тура келді құжаттарын. Абырой болғанда оқуға түсіп кетті. Әйтпесе, «құлап» қайтса, масқара ғой! 
–Бұл пәнге онша зейінді емес едім. Бізге негізінен кеңес тарихын оқытатын. Әкем мен ағамды «халық жауы» деп жазықсық жазалаған кеңес өкіметіне өкпелімін. Мені де «халық жауының қызы» деп оқуға қабылдамай қоя ма деп қорыққанмын. Әйтеуір, олай болған жоқ. Енді оқу керек. Оқыдым. Барымды салып оқыдым,-дейді Зәбила апа сол кезде елдегі оқудың төресі Қазақ педагогикалық институтында оқыған жылдарын еске алып.  
Зәбиланың қорқатынындай бар, әкесі Алпыс Жұмекеұлы –белсенді, Катон-Қарағайда Кеңес өкіметін орнатуға атсалысқандардың бірі. «Ынтымақ» колхозының төрағасы болды. Сол өзі орнатқан Кеңес өкіметі 1933 жылы «халық жауы» деп тұтқындап, Карлагқа айдап кеткен екен. Содан хабарсыз. Қарапайым шаруа ағасы Мүслиман қуғын-сүргіннен аман. Одан кейінгі ағасы Ұсайып әкесінің жолын құшты. 
Семейде ауыл шаруашылығы техникумын бітірген Ұсайып ел ісіне араласып, Катон-Қарағайда МТС (машина-трактор стансасы) ұйымдастыруға атсалысқан. Кейін, Мәскеудегі Тимирязев атындағы ауыл шаруашылығы академиясында оқып жүргенінде «халық жауының» баласы деген жаламен ұсталып, атылып кетті. Небәрі 28 жасында. 
Семейде кеңес-партия мектебін бітірген Нүрзиға әпкесі біраз жыл сот, прокуратура органдарында, аутпарткомда қызмет атқарыпты. Тұрмысқа шыққан күйеуі «байдың баласы» екені анықталған ол да 1937 жылы ОГПУ-дің құрығына ілініп, айдалып кете барған. 
Зәбила оқуға түскенінде осы үшеуі ойына орала берген. Бірақ, олардың атынан зардап шеккен жоқ. Өзінің өкімет пен партияға берілгендігінен болар, бәлкім?
Шын мәнінде бұлардан өкіметке қарсы келген, қоғамға зиян келтірген ешкім болған жоқ. Бәрі – жала. 
Үлкен ағасы Мүслиман қарапайым шаруа болғанын айттық. Тағы бір ағасы Райымхан Ұлы Отан соғысына қатысты. Содан беріде Көккөл кенішінде жұмыс істеген. 
Бір бауыры Дәлелхан соғыс құрбаны болды. Күлшара әпкесі дүниеден ерте озған. Үйдің кенжесі Шәрбану сіңлісі ҚазПИ-ді бітіріп, сонда қызмет атқарған. Филолог-ғалым. 
Алпыс айдалып кеткенде 8 баламен жесір қалған анасы Зейнеп Құдакелдіқызы басында колхоз жұмысында, кейін үй шаруасында балаларының тілеуін тілеумен өтті өмірден. 
–Анам діни  сауатты  кісі  еді,  нағашымыз  молда болса  керек.  Өле-өлгенше намазын қаза еткен емес,-деп қосып қойды Зәбила апа анасы туралы. 
ҚазПИ-ді  1948 жылы бітірген Зәбила апай өмірлік серігі Ілияс Қасабековпен қол ұстасып қайтты Катон-Қарағайға. Ілияс та оқуды бірге бітірген. Қазақ КСР Оқу министрлігінің жолдамасымен  келді   мұнда. 
Соғыстан бұрын Забайкальеде жапон милитаристеріне қарсы ұрыстарға қатысқан сақа жігіт – Ұлы Отан соғысынан Жеңіспен оралғандардың бірі. Майдандағы ерліктері үшін үшінші дәрежелі жауынгерлік «Даңқ», І-ІІ-дәрежелі «Отан соғысы» ордендерімен, көптеген медальдармен марапатталған. 
Зәбила Алпысқызының педагогикалық өтілі – 42 жыл. Жас ұрпаққа саналы тәрбие, сапалы білім берудегі ұзақ жылдардағы ұстаздық қызметі жемісті. Мұғалімдер үшін ең жоғары марапат – «Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген мұғалімі»,  «Қазақ КСР халық ағарту ісінің үздігі» атақтарына ие болып, омырауына жарқыратып төсбелгілерін тақты. «1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде тылдағы ерлік еңбегі үшін», В.И.Лениннің 100 жылдығына орай «Ерен еңбегі үшін», «Еңбек ардагері» медальдары қосылды осылардың қатарына.
Бар саналы ғұмырын білім саласына арнаған қос ұстаздың 6 ұл-қыздарынан ұрпақтары өсіп-өніп отыр. 
–Ұлы Отан соғысының ардагері, әкеміз Ілияс Қасабеков 2009 жылы қайтыс болған. Біз сол кісіге соғыс ардагері ретінде берілген пәтерде тұрып жатырмыз. Анамыз келер жылы 100-ге келеді. Бізге өмір сыйлап, мәпелеп өсірген анамызды біз де мәпелеп отырмыз. Өміріміз – бақытты, тұрмысымыз – жақсы. Бәрі де анамыздың ақ батасының арқасы,-дейді қарашаңырақтағы ұл мен келін Бейбіт пен Гүлмира. 
«Батаменен ер көгерер» деген қағиданы ұстанып, дастархан басында біз де абыз анадан бата сұрағанбыз.
–Ел аман, жұрт тыныш, балалар бақытты болсын!-деді Зәбила апа тарамыс қолдарымен әжім торлаған бетін сипап. 
–Әумин! Айтқаныңыз келсін!-деп біз де бет сипадық сөзі ширақ, өзі тың ананың ақ батасына жақсы ырыммен.

Болат ЖАППАРҰЛЫ, 
«Ғұмыр-Дария».